Pác Bó hùng vĩ
“Non xa xa, nước xa xa
Nào phải thênh thang mới gọi là
Đây suối Lê nin, kia núi Mác
Hai tay xây dựng một sơn hà.”
Tháng 2 năm 1941
ở hang, hoàn cảnh sinh hoạt rất khó khăn, nhất là đời sống vật chất: quanh quẩn chỉ là "sáng ra bờ suối", "tối vào hang". "Cháo bẹ" là một thứ cháo nấu bằng bột ngô. Đồng bào địa phương chỉ dùng nó vào lúc giáp hạt. Rau ăn thì toàn rau rừng với măng đắng. Bàn làm việc chỉ kê bằng những tấm đá phiến "chông chênh" để Người dịch cuốn lịch sử Đảng cộng sản (B) Liên Xô để làm tài liệu huấn luyện cho cán bộ. Nhưng nào Người có nản lòng, sờn chí, ngược lại, Người "sẵn sàng" chấp nhận mọi điều kiện thiếu thốn mà lạc quan cách mạng, tự cho mình có một cuộc sống "thật là sang". Cụm từ "vẫn sẵn sàng" làm sáng lên cả bài thơ. Vì đâu chỉ có "sẵn sàng" ăn "cháo bẹ rau măng", mà là tinh thần, nghị lực của Bác "sẵn sàng" vượt mọi khó khăn, gian khổ... trên con đường cách mạng để hoàn thành nhiệm vụ một cách tốt đẹp. Đó mới "thật là sang" mới thật là vẻ vang theo ý tưởng của Bác trong bài thơ. Bài "Tức cảnh Pác Bó", Bác viết:
Tức cảnh Pác Bó
“Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng *
Cuộc đời cách mạng thật là sang.”
Tháng 2 năm 1941
Trong hoạt động cách mạng, Bác rất coi trọng công tác tuyên truyền - Để đẩy mạnh việc tuyên truyền, cổ động và tổ chức đồng bào làm cách mệnh, tại Cao Bằng Người đã quyết định cho xuất bản tờ báo "Việt Nam độc lập" gọi tắt là "Việt Lập". Báo lưu hành tại Cao Bằng - Bắc Kạn - Lạng Sơn. Từ tháng 8 năm 1941 đến tháng 8 năm 1942, báo Việt Lập đã liên tiếp đăng bài của Bác, với nhiều bút danh khác nhau. Trong đó có nhiều bài Bác viết theo thể Đường luật. Cái cốt yếu nhất trong tuyên truyền đối với đồng bào là "đoàn kết" với nhau để làm cách mạng. Bác trực tiếp vẽ một bức tranh ký họa để tuyên truyền cạnh bài "Việt Nam, độc lập":
Việt Nam độc lập
“Việt Nam độc lập thổi kèn loa
Kêu gọi dân ta trẻ lẫn già
Đoàn kết vững bền như khối sắt
Để cùng nhau cứu nước non ta.”
Việt Lập 21/8/1941 số 103.
Phong trào cách mạng ngày càng phát triển như một vết dầu loang. Trong đó, có một bộ phận quan trọng phát triển đến xã Hồng Việt, huyện Hòa An (Cao Bằng ). Lũng Dẻ là một thôn vùng cao của xã Hồng Việt cũng là cơ sở cách mạng. Đến Lũng Dẻ, một hôm, Bác trèo lên núi cao quan sát, trước cảnh thiên nhiên sáng sủa, tươi đẹp, hồn thơ lớn của Bác bỗng nhiên cảm xúc. Người viết bài "Thướng Sơn" (bằng chữ Hán theo phong cách thơ Đường luật). ý tứ bài thơ thật sâu sắc, vừa quảng khoát, vừa ý nhị:
Thướng Sơn
“Lục nguyệt nhị thập tứ
Thướng đáo thử sơn lai
Cử đầu: hồng nhật cận
Đối ngạn: nhất chi mai.”
Lũng Dẻ 1942
Lên núi
“Hai mươi tư tháng sáu
Lên ngọn núi này chơi
Ngẩng đầu: mặt trời đỏ
Bên suối: một nhành mai.”
Tố Hữu dịch
Phong trào cách mạng không những lan rộng theo địa bàn mà đã thấm sâu dần vào tầng lớp nhân dân.
Bà Nông Thị Trưng dân tộc Tày (Cao Bằng ), nguyên là chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Cao Bằng.