trong mối quan hệ giữa nhà nước và cá nhân (công dân), pháp luật đòi hỏi công dân phải có trách nhiệm với nhà nước và xã hội; đồng thời, cũng đòi hỏi nhà nước pháp quyền phải có trách nhiệm đối với công dân, trước hết là các bảo đảm pháp lý để thực hiện các quyền tự do, dân chủ của công dân.