Người tối cổ và người tinh khôn có nhiều khác biệt về cuộc sống và đặc điểm. Dưới đây là một số điểm so sánh:
Cuộc sống:
Người tối cổ: Họ sống theo bầy, gồm khoảng vài chục người. Hoạt động chính là săn bắt và hái lượm. Họ thường ở trong các hang động, dưới mái đá hoặc trong những túp lều làm bằng cây, lợp lá hoặc cỏ khô. Họ biết dùng lửa để sưởi ấm, nướng thức ăn và xua đuổi thú dữ.
Người tinh khôn: Họ sống thành từng nhóm nhỏ có quan hệ huyết thống, ăn chung ở chung gọi là thị tộc. Họ biết trồng trọt, chăn nuôi. Họ biết làm đồ gốm, biết dệt vải. Dụng cụ lao động ban đầu thì sử dụng đồ đá, về sau biết sử dụng kim loại.
Đặc điểm:
Người tối cổ: Họ có đặc điểm: phần trán thấp và bợt ra phía sau, mày nổi cao, xương hàm nhô ra phía trước, trên người vẫn còn một lớp lông bao phủ. Hộp sọ đã phát triển nên người tối cổ đã biết cách chế tạo các công cụ đá gọi là đồ đá cũ.
Người tinh khôn: Họ có đặc điểm dễ nhận biết như: xương nhỏ, bàn tay nhỏ, khéo léo và có thể sử dụng linh hoạt các ngón tay, hộp sọ và thể tích não rất phát triển, phần trán cao, mặt phẳng, cơ thể có phần linh hoạt hơn trước. Họ đã biết chế tạo được cung tên và đạt được hiệu quả rất cao trong săn bắn.