Xét bề ngoài, đất rất hiền lành, yên bình, kỳ thực trong lòng nó là cả sự biến đổi giữa các chất lý học, hoá học và cả vi sinh vật. Nó không ngừng thực hiện các quy trình lý hoá học như phân giải, cấu thành, hấp thu và phóng đại .Vì vậy đất được xếp vào hàng ngũ những vật luôn luôn vận động, luôn luôn biến đổi.
Trong đất có lượng lớn vi sinh vật, những vi sinh vật này tuy nhỏ bé, nhiều loài mắt thường không thể nhìn rõ nhưng khả năng của chúng được vì rất ''thần thông quảng đại''. Chúng phân bố rộng khắp mọi nơi với số lượng đông đúc, tốc độ sinh trưởng nhanh, trao đổi giữa loại mới và cũ rất thịnh vượng, do vậy chúng có khả năng trong việc làm sạch các chất gây ô nhiễm môi trường rất mạnh. Theo thống kê, trong một mẫu đất khô có từ 70 đến 130 kg vi sinh vật. Khi xuất hiện các tạp chất ô nhiễm, các vi sinh vật trong đất lập tức tấn công các chất gây ô nhiễm này. Trong các vi sinh vật trong đất thì vi khuẩn và chân khuẩn có khả năng phân giải chất hữu cơ rất lớn. Qua thực nghiệm các nhà khoa học dự đoán rằng các vi sinh vật trong phạm vi bán kính 1km2 có thể hấp thụ được 30 tấn chất hữu cơ, 1/3 trong số đó sẽ chuyển hoá thành những chất hữu cơ cần thiết cho đất. 2/3 số còn lại sẽ được phân giải thành các chất vô cơ trả về môi trường. Những vi sinh vật trong đất không chỉ hấp thụ và oxy hoá các hợp chất hữu cơ mà còn có khả năng hấp thụ và sử dụng các chất vô cơ. Vì vậy chúng được coi là ''đạo quân chủ lực'' làm sạch hoá những chất ô nhiễm nằm trong đất.
Khi đất bị ô nhiễm do kim loại nặng thì những thực vật ăn mòn trong đất mầu sẽ hấp thụ, làm giảm bớt các độc tố của chúng với môi trường. Sau đó rễ cây sẽ hấp thụ tiếp những kim loại nặng này và chuyển chúng thành những thành phần bổ sung cho sự phát triển của mình. Cứ như vậy dần dần sẽ làm sạch những vùng ô nhiễm đất do kim loại gây ra. Mặt khác, trong đất còn có hàm lượng muối, axit và kiềm nhất định do vậy sẽ phát sinh những phản ứng hoá học với tạp chất ô nhiễm, biến chúng thành những chất mới không còn lượng độc tố cao cho đất, như vậy cũng giảm được ô nhiễm môi trường.
Tuy nhiên khả năng làm sạch ô nhiễm của tài nguyên đất cũng có giới hạn. Nếu đổ quá nhiều chất bẩn, chất gây ô nhiễm vào đất vượt quá mức tiêu thụ cho phép thì các chất đó vẫn sẽ giữ nguyên những đặc tính hoá học của mình, còn các vật chất trong đất lạm phát sinh những biến đổi tương đối lớn, thậm chí làm hoạt động sống của các vi sinh vật bị hạn chế và phá hoại.