1.Bài tuỳ bút được tác giả Thạch Lam viết về cốm - một thứ quà của lúa non và là một đặc sản của Hà Nội. Để giúp người đọc cảm nhận được phong vị đặc sắc, nét đẹp vãn hoá trong một thứ quà độc đáo và giản dị của dân tộc, tác giả đã dùng phương thức biểu đạt: miêu tả, tự sự, bình luận. Nhưng nổi bật nhất là phương thức biểu cảm (bộc lộ cảm xúc trực tiếp của tác giả).
Bài văn có thể phân ra thành ba đoạn: Đoạn 1: Từ đầu đến... chỉ có thuyền rồng Từ hương thơm của lúa non, gợi nhớ đến cốm và sự hình thành hạt cốm kết hợp từ sự tinh tuý của thiên nhiên và khéo léo của con người.
Đoạn 2: Từ “cốm là thứ quà” ... đến “ kín đáo và nhũn nhặn”. Tác giả phát hiện và ca ngợi giá trị của cốm.
Đoạn 3: Phần còn lại Tác giả bàn về sự thưởng thức cốm.
2. Đọc đoạn đầu của văn bản ta thấy Thạch Lam đã mở đầu bài viết bằng những hình ảnh và chi tiết: Hương thơm của lá sen trong làn gió mùa hạ lướt qua vừng sen của mặt hồ, hương thơm ấy gợi nhắc đến hương vị của cốm - một thứ quà đặc biệt của lúa non. Từ đó, tác giả tiếp tục đưa người đọc đến với hình ảnh cua những cánh đồng xanh, hương thơm mát của lúa non và những hạt thóc nếp mang trong hương vị của ngàn hoa.
Như vậy với sự cảm nhận vô cùng tinh tế, bằng các giác quan của mình, đặc biệt là bằng khứu giác, tác giả đả cảm nhận hương thơm thanh khiết của cánh đồng lúa, của lá sen và lúa non. Từ đó giúp người đọc cảm nhận được những giá trị vãn hoá ầm thực mang đậm bản sắc dân tộc. Không những thế, tác giả còn sử dụng nhiều từ ngữ miêu tả gợi cảm: thanh nhà, tinh khiết, thơm mát, trắng thơm với những câu văn giàu nhạc điệu. Tất cả những nghệ thuật đó đã giúp cho đoạn văn đầu tiên hiện lên êm ái và tràn đầy châ't thơ.
3. Như chúng ta đã biết, tục lệ dùng hồng, cốm làm đồ sêu tết của nhân dân ta là một trong những phương diện văn hoá đặc sắc của cốm về phương diện này Thạch Lam đã miêu tả và bình luận khá sâu sắc, tinh tế, gợi cảm:
- Cốm là thức dâng của trời đất, thứ quà đặc biệt của đất nước, mang trong mình tâ't cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê Việt Nam.
- Việc dùng cốm làm đồ sêu tết rất phù hợp với nghi lề của một xứ sở nông nghiệp lúa nước như Việt Nam. Thứ lễ ây lại sánh cùng với quả hồng
- biểu trưng cho sự gắn bó, hài hoà trong tình duyên đôi lứa. Sự hoà hợp tương xứng ấy được tác giả phân tích trên những phương diện:
- Về màu sắc: tác giả đã so sánh màu ngọc thạch và màu ngọc lựu già, làm cho hai sản vật trở nên cao quí.
- Về hương vị: cốm là một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị giác nâng đỡ nhau.
4.Trong văn ban Một thứ quà của lúa non: Cốm, bên cạnh việc cảm nhận hương vị của côm băng các giác quan vô cùng tình tế, tác giả Thạch Lam còn có nhừng nhận xét rất đặc sắc về cốm: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dáng của cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tạt cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam”.
Như vậy, đây là câu văn được xem là chủ chổt của bài, được tác giả viết rất cô đúc, sâu sắc, bao quát đầy đủ các giá trị của cốm.
5. Thạch Lam không chỉ dừng lại ớ việc nêu lên những giá trị đặc sắc về cốm mà băng sự tinh tế và thái độ trân trọng, tác gia còn bàn về sự thương thức món quà bình dị này. Điều đó được thế hiện rõ: “Cốm phải ăn từng chút ít thong thả và suy ngẫm. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lá non và trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc”.
Như vậy, đó là đoạn văn bàn về sự thưởng thức cốm (vốn là một thứ quà bình dị). Tưởng như chẳng có gì phải bàn luận đến việc ăn cốm ấy thế mà Thạch Lam đã có một cái nhìn thấu đáo với một thái độ văn hoá khi nói về sự thưởng thức côm. Đó là cái nhìn mang đậm chát văn hoá trong ẩm thực. Tư đó nhà văn đã đưa ra lời đề nghị với những ai thưởng thức cốm phải nhẹ nhàng, trân trọng như một thứ quà quý: “sự thưởng thức cốm của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn, và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm”.
6. Bài văn đã đề lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, đó chính là nhờ cách thế hiện đặc sắc của Thạch Lam: thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ nhàng và sâu lắng.
Đúng như vậy, đến với bài văn điều đầu tiên mà người đọc bắt gặp đó là tác giả sử dụng hàng loạt các từ ngữ: lướt qua, nhuần thâm, thanh nhã, tinh khiết, thơm mát, trắng thơm, phảng phất, trong sạch... Tác giả đã đem đến cho người đọc những cảm giác tinh tế về cơn gió mùa hạ lướt qua mặt hồ, chở hương sen man mát.
Không những thế, tác giả còn có nhừng câu văn rất nhẹ nhàng mà sâu sắc: “một thứ quà thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đở nhau để hạnh phúc được bền lâu (thật đáng tiếc khi chúng ta thấy những tục lệ tốt đẹp ây mất dần và những thức quý của đất nước mình thay dần bằng những thức bóng bẩy hào nhoáng và thô kệch bắt trước người ngoài: những kẻ mới giàu vô học, có biết đâu mà thưởng thức được những vẻ cao quý kín đáo và nhũn nhặn?)”.
Quả đúng là người có chiều sâu văn hoá ẩm thực, tác giả bằng giọng văn nhẹ nhàng nhưng sâu sắc đă bộc lộ rõ thái độ chê trách, phê phán sự hào nhoáng thô kệch bắt chước người ngoài mà bỏ qua một đặc sản tinh tế của Thăng Long Hà Nội.