1. Nhà Nguyên xâm lược
a. Chuẩn bị
- Vua Nguyên quyết tâm cho quân xâm lược nước ta lần thứ ba.
- Nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến, phòng thủ ở các nơi hiểm yếu, cử Trần Quốc Tuấn làm chỉ huy.
b. Diễn biến:
- Cuối tháng 12-1287, quân Nguyên tiến vào nước ta theo hai đường:
+ Đường bộ do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánh vào Lạng Sơn, Bắc Giang.
+ Về phía ta sau một vài trận chặn giặc ở cửa ải, Trần Quốc Tuấn cho quân rút khỏi Vạn Kiếp về vùng sông Đuống để chặn giặc ở Thăng Long.
+ Thoát Hoan kéo quân đến chiếm đóng Vạn Kiếp.
+ Đường biển do Ô Mã Nhi chỉ huy ngược sông Bạch Đằng hội quân với Thoát Hoan.
2. Trận Vân Đồn:
a. Diễn biến:
- Trần Khánh Dư cho quân mai phục ở Vân Đồn đợi đánh đoàn thuyền lương của địch.
- Khi đoàn thuyền của Trương Văn Hổ đến, quân ta đánh dữ dội.
b. Kết quả:
- Phần lớn đoàn thuyền lương bị đánh chìm, còn lại bị ta chiếm.
c. Ý nghĩa:
- Giặc rơi vào tình trạng khó khăn vì thiếu lương thực.
- Tạo điều kiện để quân ta phản công.
3. Trận Bạch Đằng
a. Hoàn cảnh:
- Tháng 1 – 1288, Thoát Hoan cho quân chiếm đóng Thăng Long
Sau trận Vân Đồn tình thế của quân Nguyên như thế nào?
- Quân Nguyên ngày càng khó khăn vì thiếu lương thực, nhiều nơi xung yếu bị quân ta chiếm lại, lương thực ngày càng cạn kiệt, quân Nguyên nguy cơ rơi vào tình trạng cô lập.
- Thoát Hoan quyết định rút quân về Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo hai đường thuỷ, bộ.
=> Nhà Trần mở cuộc phản công trên cả 2 mặt trận thuỷ, bộ.
b. Diễn biến:
- Tháng 4-1288, đoàn thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy rút về nước bằng đường thủy trên sông Bạch đằng.
- Khi nước triều dâng cao ta nhử địch lọt vào trận địa mai phục.
- Khi nước triều xuống, quân ta đổ quân đánh, cuộc chiến đấu ác liệt diễn ra. Ô Mã Nhi bị bắt sống.
- Trên bộ đội quân của Thoát Hoan rút về nước cũng bị quân ta đánh ở nhiều nơi.
c. Kết quả:
- Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân Nguyên đã kết thúc thắng lợi vẻ vang.
- Đập tan ý đồ xâm chiếm Đại Việt của đế chế Nguyên. Kế hoạch bành trướng xuống các nước phía Nam Trung Quốc bị phá tan.
d. Ý Nghĩa:
- Chấm dứt hơn 1 nghìn năm Bắc Thuộc
- Mở ra 1 thời đại mới-thời địa độc lập lâu dài cho dân tộc
- Là cơ sở sau này phục lại quốc thông
- Dành lại độc lập cho dân tộc
- Bảo vệ đất nước, nhân dân
- Để lại bài học quý giá cho các thế hệ sau.