Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam ngoài các câu chuyện cổ tích, truyền thuyết đặc sắc, những câu ca dao xưa thấm đẫm tình cảm cha ông thì tục ngữ, thành ngữ cũng là một trong những mảng phong phú và đa dạng. Phản ánh những tư tưởng, quan niệm, những kinh nghiệm đúc kết của người xưa truyền dạy lại cho con cháu ngàn đời. Trong đó "Có công mài sắt có ngày nên kim" là một trong những câu tục ngữ được sử dụng phổ biến, đặc biệt thường được người lớn dùng để khuyên dạy con cháu, cần sống giàu ý chí trong quá trình học tập và trưởng thành.
"Có công mài sắt có ngày nên kim" có ý nghĩa như thế nào? Một thanh sắt cứng cáp, rắn chắt, thô sơ được mài thành một cây kim bé xíu vô cùng hữu ích. "Có công mài" là sự nỗ lực phấn đấu. "Sắt" chỉ công việc khó khăn gian khổ. "Nên kim" là thành công, kết quả tốt đẹp. Nói tóm lại câu tục ngữ là một lời khuyên chân thành, đề cao tinh thần ý chí, giàu nghị lực ý chí phi thường thì việc khó mất cũng vượt qua.
Tại sao ta cần có ý chí? Vì sự quyết tâm, vững vàng trong ý chí sẽ giúp con người vượt qua mọi khó khăn, thử thách và đạt được rất nhiều thành quả tốt đẹp. Trong cuộc sống, ý chí kiên trì cùng sự quyết tâm cao độ luôn là những yếu tố cần và đủ để đưa con người đặt chân đến với thành công. Bởi khi có ý chí, nghị lực và bản lĩnh vững vàng, con người sẽ có thêm động lực và sức mạnh để vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Thật vậy, ý chí và nghị lực luôn cần thiết trong mọi thời điểm bởi lẽ cuộc sống không phải lúc nào cũng đầy màu hồng và bằng phẳng. Trên con đường theo đuổi những mục tiêu và khát vọng, ta luôn gặp phải những đoạn đường gồ ghề, bất trắc, khó khăn mà nếu không có ý chí sẽ không thể vượt qua. Ngược lại, nếu nuôi dưỡng ý chí, kiên trì với mục tiêu, thấy khó khăn không nản, thấy thất bại không lùi mà vẫn cần mẫn bước tiếp thì chắc chắn một ngày thành quả sẽ đến.
Làm gì để rèn ý chí? Bản thân mỗi người phải có sự tự giác, tự thân vận động sự nỗ lực, ý chí cầu tiến. Tự rèn luyện cách thích ứng với mọi tình huống bất ngờ xảy đến, phải có sự kiên trì, quyết tâm, thấy việc nặng nhọc trước mắt không đùn đẩy, không chùn bước, không nản chí, luôn có suy nghĩ sẽ làm được tất cả mọi thứ. Ta sống hôm nay lo cho tương lai mai sau, sống một cách có ý nghĩa, vượt qua mọi trở ngại trước mắt để chạm đến thành công. Thử nghĩ trong xã hội có hàng triệu những người sống giàu ý chí như thế thì xã hội làm sao mà chẳng phát triển ngày một đi lên ? Quả ngọt của ý chí lúc nào cũng đáng được trân trọng và nâng niu. Quả ngọt của chí nuôi dưỡng lúc nào cx mát lành, đáng ngưỡng mộ. Trong thực tế, ta bắt gặp không ít người có được thành công nhờ vào sự bền lòng vào ý chí. Đó là thầy Nguyễn Ngọc Kí dẫu đôi tay không được lành lặn vẫn giữ ý chí của mình, nuôi quyết tâm cố gắng rèn luyện và đã trở thành một nhà giáo ưu tú, truyền càm hứng sống cho bao thế hệ hôm nay.
Ý chí có ý nghĩa như vậy, nhưng trong cuộc sống, ta vẫn thấy nhiều người lại thiếu mất đi yếu tố cần thiết này. Một vài người trẻ dễ nản chí khi lỡ gặp chuyện không hay, dễ bỏ cuộc khi mới bước được bước đầu tiên trong cuộc hành trình dài của mình. Một vài người khác lại bi quan, cứ ngập chìm trong than vãn, mệt mỏi mà chẳng thể thoát ra, họ sống dựa vào người khác, phụ thuộc vào người khác. Họ là những người sợ khó, sợ khổ, nên chẳng thể tìm thấy chính mình, khẳng định vị trí của mình trong xã hội. Giải một bài toán khó mới hai lần đã bỏ cuộc, viết một bài văn hay mới mở bài đã chán nản. Những kẻ như thế thật đáng phê phán.
Cần có ý chí để thành công, cần nuôi dưỡng ý chí để vươn tới những điều tốt đẹp cho mình, cho gia đình và xã hội. Ý chí không phải sẵn có mà phải luyện tập, phải vấp ngã, phải trải qua, phải hành động thì mới có được. Nên ngay từ bây giờ hãy cố gắng nhìn lại mình, xem xét những ưu điểm để phát huy, khắc phục những khuyết điểm để hoàn thiện, kiên trì mỗi ngày, quyết tâm trong mọi khoảnh khắc, có như vậy thì mới thành công.
Nói tóm lại "Có công mài sắt có ngày nên kim" là một phẩm chất vô vùng to lớn của dân tộc ta. Chúng ta cần phải rèn luyện và phát huy, ý chí phi thường để trở thành con người mà bản thân chúng ta từng mơ ước.