Question

Nêu cảm nghĩ của em về khổ thơ thứ 4 bài Việt bắc.

Answer 1

Có một bài ca không bao giờ quên…”

Cũng có những năm tháng không bao giờ quên, không phai mờ trong ký ức của nhiều thế hệ đã qua, hôm nay và mai sau. Đó chính là vào giai đoạn chuyển giao khi cuộc kháng chiến chống Pháp đã kết thúc thắng lợi, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc để trở về Hà Nội. Đây còn là khúc giao thời của lòng người: liệu cuộc sống hòa bình, yên vui có làm cho người ta quên đi những người con anh hùng của đất nước đã ngã xuống vì nền độc lập của Tổ quốc trong suốt trường kỳ lịch sử, hòa bình có làm người ta quên đi những tháng năm gian khổ, nghĩa tình: “ Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”. Chỉ những lúc dễ quên nhất ấy, thi phẩm “Việt Bắc” được xếp vào hạng những bài thơ "tống biệt" của Tố Hữu xuất hiện trong tập thơ cùng tên vừa ôn lại một thời kháng chiến gian khổ mà hào hùng, vừa như một lời nhắc nhở tâm tình thể hiện tình cảm gắn bó giữa người Việt Bắc và người cán bộ cách mạng. Từ đó làm tiền đề cho những kỉ niệm hiện về qua vị trí đoạn trích nằm ở phần 4 bài thơ, tái hiện một Việt Bắc trong tình yêu và nỗi nhớ – như một khúc ân tình trong bài ca trữ tình – chính trị “Việt Bắc” đằm thắm vào bậc nhất của thơ ca Việt Nam hiện đại.

Nhớ về Việt Bắc là nhớ về những “người thương”, những con người đã chia sẻ “đắng cay ngọt bùi”. Chính những gắn bó trong gian khổ, những sẻ chia ngọt bùi đã trở thành những kỷ niệm da diết trong trái tim người đi, khó có thể quên được. Đó là những ngày tuy khó khăn nhưng lại đậm đà tình nghĩa:
“Ta đi ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi

Nhớ Việt Bắc không chỉ là nỗi nhớ chung chung mà rất cụ thể. Nhớ những ngày gần gũi « mình đây ta đó », cùng chia sẻ « đắng cay ngọt bùi ». Từ “đây-đó” chỉ vị trí liền kề, gợi sự gắn bó bền chặt, thân thiết trong tình cảm thuỷ chung, son sắt, keo sơn ngọt bùi, đắng cay cùng chia sẻ.

Kỉ niệm dù chưa rõ hình hài, dáng nét nhưng đã đủ khơi gợi qua ẩn dụ cụm từ “đắng cay ngọt bùi”. Trong khi đắng cay là những thiếu thốn gian khổ, nhọn nhằn của đời sống vật chất, thì ngọt bùi là nghĩa tình yêu thương giữa đồng bào chiến khu và cán bộ kháng chiến. Biết bao xúc động bồi hồi cùng những ngọt ngào dồn chứa trong mấy chữ « đắng cay, ngọt bùi » và dấu chấm lửng cuối dòng thơ

Nét đặc sắc cao quí của Việt Bắc chính là ở chỗ nghèo cực mà chân tình, rộng mở, son sắt, thủy chung với cách mạng:
“Thương nhau chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”.
Thiên nhiên Việt Bắc thơ mộng, trầm tĩnh, thâm u, con người Việt Bắc giản dị, mộc mạc, dù cuộc sống lao động gian khổ nhưng họ lạc quan yêu đời. Tuy thiếu thốn, gian khổ nhưng cảnh và người Việt Bắc vẫn ánh lên vẻ đẹp và tình nghĩa chan hòa. Hình ảnh tượng trưng: "Chia củ sắn lùi, bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng" kết hợp với cách dùng từ cùng nghĩa "chia, sẻ, cùng" diễn tả được mối tình cảm "chia ngọt sẻ bùi" giữa nhân dân Việt Bắc và cán bộ cách mạng. Việt Bắc đã chia sẻ với những người kháng chiến từ bát cơm, củ sắn rất cụ thể của đời sống vật chất đến những ngọt bùi, đắng cay không tả xiết của đời sống tinh thần. Các hình ảnh vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa tượng trưng. Tất cả đều hướng đến giá trị cao cả của tình quân dân đậm đà tính giai cấp qua sự đồng cam cộng khổ mà đồng bào Việt Bắc và các anh chiến sĩ cách mạng đã từng trải qua trong những năm kháng chiến..

Cuộc sống của đồng bào Việt Bắc tuy nghèo khó nhưng là những con người giàu tình nghĩa. Họ sẵn sàng chia sẻ cho người cán bộ kháng chiến từng “bát cơm”, “củ sắn lùi”, mảnh “chăn sui”. “Chăn sui” có thể chưa chống lại được cái giá rét thấu xương nơi núi rừng Việt Bắc nhưng trên thực tế nó đã sưởi ấm được hồn người, gắn kết được tình người. Cũng như thế, “củ sắn lùi” dù chưa đủ no lòng nhưng vẫn có thể làm dịu đi những cơn đói rất thật bằng giá trị tinh thần ngọt bùi của nó. Hai câu thơ chứa đựng bao tình nghĩa sâu đậm. Tất cả những khoảnh khắc ấy sáng mãi trong lòng người ra đi, tâm trí người ở lại, ghi dấu ấn không thể xóa nhòa.

Nỗi nhớ trải dài qua khắp núi rừng Việt Bắc rộng lớn, để rồi quy tụ về những con người, mà cụ thể ở đây là hình ảnh của người mẹ. Những người mẹ đã vất vả, nhọc nhằn địu con trên lưng dưới cái nắng cháy da để bẻ bắp nuôi bộ đội làm ấm lòng những người con xa mẹ đi chiến đấu:
“Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô”

Comments

Hình ảnh “người mẹ nắng cháy lưng” gợi người đọc liên tưởng đến sự tần tảo chắt chiu, cần cù lao động của bà mẹ chiến sĩ trong kháng chiến đã đùm bọc, cưu mang chiến sĩ, cán bộ cách mạng. Đó là hình ảnh tiêu biểu cho cái đẹp, cái ân tình trong cuộc sống kháng chiến không thể phai nhòa trong kí ức của người về xuôi. Những bà mẹ tần tảo, chịu thương chịu khó cõng con, cõng cả nắng trời cháy trên lưng trên rẫy bẻ từng bắp ngô, nuôi giấu cán bộ là hình ảnh cứ trở đi trở lại trong thi phẩm của nhà thơ. Hai chữ “cháy lưng” nhói lên nỗi xót thương vô hạn của tác giả đối với những bà mẹ Việt Bắc. Mẹ là nhân vật lịch sử góp phần làm nên những chiến thắng oanh liệt của dân tộc nên thơ ca Việt Nam nhiều lần thổn thức bởi cái “lưng” của người mẹ:
“Lưng còng đổ bóng xuống sân ga”
(Những bóng người trên sân ga – Nguyễn Bính)
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”
(Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điềm)
Trong kí ức của Tố Hữu, Việt Bắc không chỉ kiên cường trong kháng chiến chống giặc ngoại xâm mà còn nhẫn nại, cương quyết đương đầu với giặc dốt. Đêm rừng Việt Bắc bập bùng đuốc sáng của những lớp học i tờ. Niềm vui, sự lạc quan chiến thắng sự gian nan, người Việt Bắc vẫn ca vang núi đèo:
“Nhớ sao lớp học i tờ
Đồng khuya đuốc sớm những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo”.
Các câu thơ trên đã đưa ra được những chi tiết khá điển hình về đời sống chiến khu: có cơ quan, có lớp học, có tiếng đọc bài từ các lớp bình dân học vụ xoá mù chữ, có những đêm liên hoan văn nghệ, có ánh đuốc bập bùng cháy giữa đồng khuya. Cách mạng đem đến cho nhân dân không chỉ tự do mà còn đem đến ánh sáng của tri thức.Tinh thần kháng chiến trường kì nhất định thắng lợi đã thấm sâu vào nhận thức của mỗi người, chi phối cuộc sống cũng như trạng thái tinh thần phấn chấn của họ. Hình ảnh thơ ẩn dụ: “ca vang núi đèo” kết hợp hai từ “Nhớ sao” được lặp lại trong lời thơ cho thấy người đi đang thực sự sống trong nỗi nhớ, để cho nỗi niềm trải dài với miên man trong niềm sướng vui, trong tình cảm thân thương, gắn bó giữa cách mạng và người dân Việt Bắc.
Việt Bắc trở thành quê hương của những người kháng chiến - tình yêu đã “làm đất lạ hóa quê hương “. Cả những âm thanh của đời thường cũng đi vào nỗi nhớ của người ra đi: đó là tiếng mõ gọi trâu về làng, tiếng chày giã gạo đêm đêm:
“Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nên cối đều đều suối xa”.
Nỗi nhớ dội vào nỗi nhớ, điệp từ “nhớ” và kiểu câu bắt đầu bằng “Nhớ sao” khiến cho nỗi nhớ như trải dài vô tận. Tiếng mõ trâu, tiếng chày giã gạo bằng sức nước và “rừng”, “suối” đã tái hiện khung cảnh Việt Bắc rất thực. Nếu thờ ơ, bàng quan nhà thơ sẽ chẳng thấy có gì nên thơ nhưng sự lưu luyến, gắn bó, yêu thương thực sự khiến tác giả thấy có ngọn lửa lung linh, bền bỉ của sự sống.Đó là những hồi ức về cuộc sống bình dị ấm áp mà vui tươi nơi núi rừng Việt Bắc. Nỗi nhớ Việt Bắc là nỗi nhớ dạt dào và trùng điệp vang mãi trong tấm lòng mỗi con người kháng chiến.
Khép lại mạch nhớ thương tuôn chảy về cả một quá khứ đầy kỉ niệm đầy lưu luyến, bịn rịn giữa người cán bộ miền xuôi và người miền Bắc nhưng lại mở ra trong lòng người đọc những nốt nhạc lắng đọng. Khuôn nhạc này là một tuyệt khúc nhờ vào nghệ thuật đậm đà tính dân tộc, phát huy tối đa thế mạnh của thể thơ lục bát truyền thống một cách uyển chuyển, lột tả chân thực những tình cảm dịu dàng, phù hợp với nội dung biểu đạt. Hình thức đối đáp "mình" - "ta" cùng những hình ảnh, câu từ gợi tả tưởng chừng như tình cảm tình yêu đôi lứa nhưng ở đây thiêng liêng hơn cả là tình quân dân gắn bó bền chặt. Đoạn thơ đã tạc nên bức tượng đài tuyệt đẹp về tình cảm khắng khít giữa người dân Việt Bắc và người chiến sĩ miền xuôi.
Bằng tài hoa của một người nghệ sĩ và một trái tim luôn sục sôi ý chí cách mạng của người chiến sĩ, Tố Hữu đã viết nên Việt Bắc – bản tình ca và cũng là khúc hùng ca đậm đà bản sắc dân tộc. Đó là tiếng hát ân nghĩa thủy chung son sắt của người cách mạng với người dân Việt Bắc, là tình yêu, tình thương của Tố Hữu dành cho Việt Bắc. Để rồi từ đó, Việt Bắc đã thực sự trở thành một trong những bài ca không bao giờ quên, dù cho gió bụi thời gian trôi qua cũng không thể nào vùi lấp. Hơn hết, đoạn thơ đầu còn là lời nhắc nhớ nhẹ nhàng cho thế hệ trẻ như tôi về truyền thống biết ơn của dân tộc, truyền thống "uống nước nhớ nguồn".