Thời gian trôi qua, kinh đô mở hội. Được tin, vì không muốn Tấm cùng đi mà mụ dì ghẻ đã trộn hai đấu thóc và gạo vào nhau, bảo Tấm lựa hai loại để riêng ra rồi hãy đi. 1 lần nữa, Bụt lại giúp Tấm hai câu thần chú gọi chim sẻ:
Rặt rặt xuống nhặt cho tao. Ăn mất hạt nào, thì tao đánh chết.
Thế nhưng Tấm lại cảm thấy tuyệt vọng khi bản thân mình không thể đấu tranh để có thể đi tham gia lễ hội – trong khi đó là quyền hạnh phúc của mỗi con người. Đến bay giờ, bốn lọ xương được chon như đã phát huy được công dụng. Nó chính là trang phục, giày thêu hoa và yên ngựa, tất cả đã sẵn sàng để Tấm đi trẩy hội. Trên đường đến kinh thành, chiếc hài bị rơi của Tấm như vật tạo lên mối nhân duyên cho Tấm với nhà vua khi ngài nhặt được. Chính nhờ chiếc hài được biến hóa từ xương của bông mà Tấm được vua sai đoàn thị nữ rước nàng vào cung, dù trước đó khi gặp hai mẹ con Cám trong buổi thử giày nàng đã bị mụ dì ghẻ bĩu rằng: "Chuông khánh còn chả ăn ai, nữa là mảnh chinh vứt ngoài bờ tre". Tưởng chừng như những điều khổ đau sẽ không còn xuất hiện bên cuộc đời Tấm, nhưng không, ngay cả khi cô làm hoàng hậu, thì nó vẫn luôn đeo bám lấy cô, nhất là mẹ con nhà Cám. Bản chất xấu xa, ghen tị đã khiến cho mẹ con Cám rắp tâm hãm hại Tấm để giành được vinh hoa, họ không thể nào để “miếng mồi ngon” lọt vào tay Tấm được.
Dù đã là Hoàng hậu, sống sung sướng trong hoàng cung nhưng Tấm vẫn không quên ngày giỗ cha – đó là một truyền thống quý báu của dân tộc ta, ăn quả phải nhớ kẻ trồng cây, con cái không bao giờ được quên công ơn dưỡng dục của cha mẹ. Lợi dụng lòng tốt cũng chính là điểm yếu của Tấm, mụ dì ghẻ đã sai nàng trèo cây cau để lấy một buồng cũng giỗ bố và cũng chính là cái cớ để hãm hại. Sự tin cậy của Tấm chính là điểm yếu hại chết nàng.
Ghen hờn hạnh phúc chị mơ
Nên cau đốn gốc, ai ngờ trầu đau
Sau khi thực hiện xong, mẹ Cám đưa Cám vào cung để thay thế, nhà vua cũng chấp thuận nhưng bằng mặt mà không bằng lòng.
Cái chết của Tấm không phải là chấm dứt câu chuyện, câu chuyện vẫn được tiếp tục khi Tấm chết oan và biến thành "Con chim vàng ảnh vàng anh. Chui vào tay áo... " vợ anh đấy mà". Và khi thấy Cám giặt áo cho vua, chim hót, nhưng lại là phát ra tiếng nói vang vọng bên Cám:” Phơi áo chồng tao, phơi lao phơi sào, chớ phơi bờ rào, rách áo chồng tao”. Dứt lời, chim bay vào tay áo vua, sau lại được nhà vua yêu quý, cho ở lồng vàng. Phải đâu khi lòng tham và sự ghen tức đã ngấm sâu vào con người, một lần nữa Cám nghe lời mẹ bắt vàng anh làm thịt nấu ăn và vứt lông chim ra vườn. Lông chim hóa ra hai cây xoan đào được vua cho mắc võng và ngày nào cũng ra nám hóng mát.
"Không duyên thì hẹn kiếp sau
Chị cười thân nhập Xoan Đào làm vui"
Mụ dì ghẻ và Cám lén chặt cây làm khung cửi. Cứ mỗi lần ngồi dệt và Cám nghe lời đe dọa:
Cót ca cót két,
Lấy tranh chồng chị,
Chị khoét mắt ra
Đúng là có tật giật mình, người ngay thẳng thì không thể nào có thể có uẩn khúc. Nhưng một người như Cám – với rất nhiều tội lỗi, dù cho như thế nào đi thì trong lòng trắc ẩn của Cám vẫn có một sự sợ hãi, lo lắng. Vì vậy mà Cám đã sai người đốt khung cửi rồi đổ tro bên đường, cách xa nơi hoàng cung để không bao giờ có thể rấy lên sự lo sợ trong lòng.
Thế nhưng từ đống tro mọc lên một cây thị chỉ đậu được một quả khi đến mùa, hương thơm ngát tỏa ra khấp nơi. Bà lão hàng nước gần đó thấy bèn xin: “Thị ơi thị, rụng vào bị bà, bà đem bà ngửi, chứ bà không ăn”. Về với bà lão hiền từ, Tấm từ quả thị chui ra giúp bà dọn dẹp nhà cửa, nấu cơm, rồi lại chui vào. Tấm vẫn cứ làm việc như vậy mỗi ngày. Nhiều người thắc mắc tại sao Tấm không quay về cung, có lẽ ở Tấm hiện lên sự hài lòng và chấp nhận với thực tại. Cô không muốn sự bon chen, đố kỵ. Một thời gian sau, bà lão thấy lạ bèn rình xem. Khi thấy cô gái xinh đẹp thì bà ôm choàng lấy, rồi xé vụn võ thị Từ đó Tấm ở với bà hàng nước, hai người thương yêu nhau như hai mẹ con.
Nhân một chuyến vi hành, thấy quán nước sạch sẽ và tươm tất nên nhà vua ghé vào. Bà lão mang cau trầu và nước dáng vua. Thấy miếng trầu têm cánh phượng, vua nhớ tới miếng trầu Tấm têm dâng vua ngày trước, bèn hỏi bà lão. Nhờ vậy mà Tấm và vua đoàn tụ.
Yếu tố kì ảo hay lực lượng thần kì là những yếu tố siêu nhiên, sản phẩm do trí tưởng tượng của con ngựời sáng tạo nên nhằm phản ánh mơ ước về hạnh phúc cũng là cách thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, hi vọng ở tương lai và tin vào công lý của nhân dân lao động.
Câu chuyện khép lại khiến cho nhiều người đọc phải suy ngẫm, không phải chỉ về sự đau khổ đến tận cùng của Tấm mà trên hết Tấm là người đại diện cho cái thiện và mẹ con Cám đại diện cho cái ác. Cái thiện luôn luôn chiến thắng cái ác. Trong toàn bộ diễn biến của câu chuyện, mặc dù Tấm không oán trách gì mẹ con Cám nhưng cuối cùng, mẹ con Cám vẫn phải trả giá cho những hành động của mình đã gây ra. Hình tượng của Tấm chính là sản phẩm của trí tưởng tượng của nhân dân để thực hiện chức năng điều hoà xung đột xã hội trong mơ ước. Đồng thời cũng biểu trưng cho sự đấu tranh gay gắt giữa bất công, mâu thuẫn trong nội tại mỗi con người, nhưng qua cuộc đấu tranh ấy, hình tượng nhân vật co Tấm lại được sáng lên với những bài học vô cùng sâu sắc, thể hiện một quy luật nhân qua đó là “gieo gió thì gặt bão”.