“Văn học và cuộc sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm là con người”
Nhận định của Nguyễn Minh Châu đã khắc họa thiên chức của văn chương chính là tấm gương phản ánh hiện thực cuộc sống khách quan qua lăng kính chủ quan của người nghệ sĩ. Dù được sáng tác bằng bất cứ thể loại nào và trong bất cứ thời đại nào, ngòi bút của các nhà văn luôn hướng đến cuộc sống với tất cả những nỗi niềm, dù là vui tươi yêu đời hay đau khổ đến phẫn uất của con người. Nằm trong quan điểm đó, các sáng tác của Thạch Lam- một trong những cây bút truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại giai đoạn 1930 – 1945 lại mang một dấu ấn rất riêng với bút pháp vừa hiện thực lại vừa trữ tình mà tiêu biểu hơn cả chính ở truyện ngắn “Hai đứa trẻ” - in ở tập “Nắng trong vườn”. Tác giả đã dựng lên một bức tranh đời sống của một phố huyện nghèo mang đầy giá trị hiện thực và nhân đạo.
Cuộc sống bon chen đã không làm Liên chìm trong cảnh đời lầm lũi, thầm lặng.. Hình ảnh đoàn tàu được nhà văn tập trung miêu tả một cách tỉ mỉ theo trình tự thời gian. Đầu tiên, đoàn tàu được báo trước với ánh đèn của người gác ghi và tiếng còi từ xa vọng lại. Đoàn tàu đang đi tới với tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi kèm theo một làn khói trắng. Nó vụt qua với những toa đèn sáng trưng, lố nhố những người. Cuối cùng là xa dần và mất hút trong đêm tối mênh mông. Hình ảnh đoàn tàu như biểu tượng của sự sống mạnh mẽ, sự giàu sang đối lập với cuộc sống mòn mỏi, tối tăm, quẩn quanh của người dân phố huyện. Khi "tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua". Đây là phút giây hạnh phúc nhất khi mà Liên và An dường như quên hết thảy những nỗi buồn hiện tại, quên cả những đói nghèo lam lũ, ê chề đang bao vây cuộc đời họ.
Hình ảnh đoàn tàu đi ngang qua phố huyện trong đêm trở thành niềm khao khát và khắc khoải đợi chờ của Liên. Liên lặng theo mơ tưởng, tiếc nuối khi tàu đi qua. Liên cũng như An, cảm thấy chuyến tàu hôm nay không đông và kém sáng hơn mọi ngày nhưng nó từ Hà Nội về, dẫu sao cũng là một thế giới lấp lánh sắc màu, sang trọng khác xa cái phố huyện nhỏ bé, tăm tối, nghèo nàn ở nơi này. Trong lòng Liên có chút gì đó mất mát, hơi buồn vì thế giới của ước mơ xa xăm, đầy mộng đẹp cũng có dấu hiệu tàn phai dần vẻ đẹp lung linh của nó. Vì thế, Liên đã tránh trả lời câu hỏi của An do không muốn khơi sâu nỗi buồn vừa len nhẹ vào hồn. Liên nghĩ về Hà Nội (Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo), Liên muốn được sống trong hoài niệm về một qúa khứ êm đềm đã mất. Và Liên lặng người đi trong suy tưởng, đằng sau ánh sáng của đoàn tàu và tiếng động cơ gầm vang đó là một thế giới rất riêng tư. Đó chính là nỗi nhớ về Hà Nội nơi có ánh sáng của những ngọn đèn, nơi vui vẻ và huyên náo. Nơi mà ngày xưa chị em Liên được đi chơi bờ Hồ, được uống những cốc nước lạnh xanh đỏ. Ký ức tươi đẹp thế nhưng giờ họ lại bị cầm tù giữa biết bao nhiêu là buồn bã. Chính đoàn tàu đã mang lại cho Liên liều thuốc an thần và khơi dậy trong tiềm thức biết bao điều tươi đẹp. Cuộc sống ấy thực sự khác xa với cuộc sống ở nơi này nhiều lắm nhưng biết làm sao được khi ký ức không thể trở về. " Một quá khứ huy hoàng. Một hiện tại mong manh. Một tương lai mù mịt".
Cuối cùng Liên cũng đi vào giấc ngủ, một giấc ngủ chập chờn hình ảnh ngọn đèn con của chị Tý. Một giấc ngủ tịch mịch và đầy bóng tối. Đó chính là một sự ám ảnh về cuộc sống bế tắc, tù đọng không lối thoát mà biết đến bao giờ chị em Liên mới có thể đổi thay.
Khép lại dòng cảm xúc của tác giả, ta mới nhận ra rằng lối viết lãng mạn, trữ tình không chỉ dành cho miêu tả tình yêu đôi lứa, mà vẫn có thể sử dụng để miêu tả hiện thực cuộc sống của con người, như truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam. Không dồn dập, kịch tính như giọng văn của Nam Cao, Nguyễn Tuân, tác phẩm miêu tả chi tiết dòng diễn biến tâm lý của nhân vật được chắt lọc trong từng hoàn cảnh qua cốt truyện nhẹ nhàng, êm ả. Từng diễn biến trong câu truyện cứ thế trôi đi hiền hòa nhưng một dòng suối mát. Thạch Lam thực sự là nhà văn viết bằng cả tâm hồn mình trước cảnh thiên nhiên và trước những con người có số phận hẩm hiu, có cuộc đời nghèo khổ.
Dòng suối mát lành ấy cứ thấm dần rồi thẩm thấu vào trái tim mỗi người đọc về sự xót thương, về tình yêu nồng nàn đối với những con người nghèo khổ. Thạch Lam rất đỗi tinh tế trong việc miêu tả sự biến đổi của cảnh vật và nhân vật mà cụ thể ở đây là cô bé Liên. Từ đó làm bật lên giá trị đích thực của văn chương, giá trị thanh lọc tâm hồn con người, cho nó sức sống ngàn đời bất diệt. Qua đó, nhà văn muốn lay tỉnh những tâm hồn đang lụi tàn ngọn lửa của lòng khao khát và gửi tới chúng ta một bức thông điệp:
"Xin đừng để tắt ngọn lửa của lòng khao khát".