Question

Viết dàn ý phân tích bài "Bài thơ về tiểu đội xe không kính"

Answer 1

I. MỞ BÀI

“Có một bài ca không bao giờ quên…”

Cũng có những năm tháng không bao giờ quên, không phai mờ trong ký ức của nhiều thế hệ đã qua, hôm nay và mai sau. Đó chính là những ngày tháng kháng chiến bảo vệ Tổ quốc dưới mưa bom bão đạn khắc nghiệt từ quân đội Mĩ, khi hàng hàng lớp lớp thế hệ thanh niên ra đi xẻ dọc Trường Sơn cứu nước. Trong những năm tháng đáng nhớ ấy, văn học dù chưa dám nói là đã ghi lại trọn vẹn bộ mặt đất nước, nhưng cũng đã khắc họa một cách vĩnh cửu vào tâm hồn người đọc hình ảnh những con người anh hùng đã ngã xuống cho Tổ quốc đứng lên. Nổi bật trong số đó phải kể đến “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của nhà thơ Phạm Tiến Duật. Nhắc đến Phạm Tiến Duật là nhắc đến ngòi bút được mài dũa sắc sảo trong thời kì kháng chiến chống Mĩ, một hồn thơ giàu chất liệu hiện thực, giọng điệu ngang tàn, sôi nổi của trái tim trẻ yêu nước. Hạ bút viết “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” – trích tập “Vầng trăng – Quầng lửa” vào giai đoạn ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mĩ, nhà thơ đã khắc hoạ nổi bật hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn trong tư thế hiên ngang, tinh thần dũng cảm, thái độ bất chấp khó khăn coi thường gian khổ, niềm lạc quan sôi nổi của tuổi trẻ và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam:

“Không có kính không phải vì xe không có kính

Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi

…

Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:

Chỉ cần trong xe có một trái tim.”

II. THÂN BÀI

1. Giải thích nhan đề:

Bài thơ có một nhan đề khá dài, tưởng như có chỗ thừa nhưng chính nhan đề ấy lại thu hút người đọc ở cái vẻ độc đáo của nó. Nhan đề bài thơ đã làm nổi bật rõ hình ảnh của toàn bài: những chiếc xe không kính. Hình ảnh này là một sự phát hiện thú vị của tác giả, thể hiện sự gắn bó và am hiểu của nhà thơ về hiện thực dời sống chiến tranh trên tuyến đường Trường Sơn. Nhưng vì sao tác giả còn thêm vào nhan đề hai chữ “Bài thơ”? Hai chữ “bài thơ” nói lên cách nhìn, cách khai thác hiện thực của tác giả: không phải chỉ viết về những chiếc xe không kính hay là cái hiện thực khốc liệt của chiến tranh, mà chủ yếu là Phạm Tiến Duật muốn nói về chất thơ của hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ Việt Nam dũng cảm, hiên ngang,  vượt lên những thiếu thốn, gian khổ, khắc nghiệt của chiến tranh.

2. “Không có kính không phải vì xe không có kính

Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi”

- “không có kính không phải vì xe không có kính”: câu lí giải rằng vốn dĩ từ đầu có kính chứ không phải không có.

- “bom giật, bom rung”: một vùng đất từng được mệnh danh là “túi bom” của địch vừa giúp ta thấy được sự khốc liệt của chiến tranh.

→ nguyên nhân để những chiếc xe vận tải không có kính.

→ nét tinh nghịch, ngang tàn trong cách nhìn sự vật của người cầm bút. 
3. “Ung dung buồng lái ta ngồi,

Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.”

- “ung dung”: từ láy + đảo ngữ gợi sự thong thả, tư thế ngồi lái tuyệt đẹp của người chiến sĩ.

- phép điệp “nhìn”: làm câu thơ thêm phần nhạc điệu, bầu không khí căng thẳng với “Bom giật, bom rung”, vậy mà họ vẫn nhìn thẳng, cái nhìn hướng về phía trước của một con người luôn gạt bỏ hiểm nguy mà tiến về tương lai.

→ Chỉ có những người lính lái xe với kinh nghiệm chiến trường dày dạn, từng trải mới có được thái độ, tư thế như vậy.

4. “Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng

Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim

Thấy sao trời và đột ngột cánh chim

Như sa như ùa vào buồng lái.”

- người lái phải đối mặt với bao khó khăn nguy hiểm: “gió vào xoa mắt đắng”, “con đường chạy thẳng vào tim”, “sao trời”,“cánh chim” đột ngột, bất ngờ như sa, như ùa rơi rụng, va đập, quăng ném.... vào buồng lái, vào mặt mũi, thân mình.

- “Nhìn thấy”: điệp ngữ tô thêm những hiểm nguy dồn dập luôn trực chờ ập tới người lính.

→ sinh động và cụ thể, đầy ấn tượng, gợi cảm giác chân thực.  

Comments

5. “Không có kính, ừ thì có bụi
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.”
- “phun”: động từ mạnh diễn tả mức độ dày đặc của bụi bay.
- “như người già”: so sánh thể hiện tất cả bụi bặm dồn vào người lính khiến tóc trắng xóa.
- “châm điếu thuốc”: tinh thần lạc quan cao độ, họ không màng việc tắm rửa sạch sẽ, hút thuốc như một sự thưởng ngoạn, tận hưởng cuộc sống.
- “mặt lấm cười ha ha”: tinh thần lạc quan, vui vẻ.
→ thiếu thốn vật chất không hề đáng sợ, chỉ khi mất mát tinh thần mới là đáng sợ.
6. Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa mau khô thôi.”
- “như ngoài trời”: so sánh một lần nữa xuất hiện khiến ta cảm nhận được hiện thực vất vả ra sao trên con đường tiến về miền Nam.
- “chưa cần thay”, “mau khô thôi”: Nghệ thuật dùng từ của tác giả đã biến khó khăn trở nên nhẹ nhàng hơn cả, ta biết rằng nếu dầm mưa và bị gió thổi khô thì sẽ hết sức lạnh, nhưng người lính ở đây đón nhận nó như một điều hiển nhiên, không kêu ca, không oán trách.
- “ừ thì”: như một lời thách thức, một chấp nhận khó khăn đầy chủ động, một thái độ cứng cỏi.
→ chiến tranh chưa làm mảy may ảnh hưởng đến tinh thần của họ, trái lại họ xem đây là một dịp để thử sức mình như người xưa xem hoạn nạn khó khăn để chứng tỏ chí làm trai.
7. “Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.”
- “Từ trong bom rơi”: chung hoàn cảnh chiến đấu khắc nghiệt, kề cận cái chết.
- “bắt tay”: truyền sức mạnh, niềm tin chiến thắng xuyên những cửa kính đã vỡ, một hình ảnh không thể nào đẹp hơn.
→ Cái bắt tay độc đáo là nét đẹp ấm lòng của tình đồng chí, đồng đội đầy mộc mạc nhưng thấm thía, những cái bắt tay thay cho lời nói.
8. “Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.”
- các anh đã coi nhau như anh em máu mủ trong một gia đình.
- Tình cảm gia đình của người lính thật bình dị, ấm áp thân thương tạo nên sức mạnh, nâng bước chân người lính.
- “lại đi”: điệp ngữ lặp lại hai lần gợi tả nhịp sống chiến đấu và hành quân của tiểu đội xe không kính mà không một sức mạnh đạn bom nào có thể ngăn cản nổi.
→ Sự sống không chỉ tồn tại mà còn tồn tại trong một tư thế kiêu hãnh, hiên ngang – tư thế của người chiến thắng.
9. “Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.”
- Cấu trúc đầu đuôi tương ứng: hình ảnh xe không có kính được nhắc lại lần nữa ở cuối bài.
- “vì Miền Nam”: tình cảm thiêng liêng của mọi miền đất nước như hòa làm một.
- “trái tim”: hình ảnh hoán dụ tuyệt đẹp gợi ra biết bao ý nghĩa.
+ Trái tim hội tụ vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của người chiến sĩ lái xe.
+ Trái tim nồng cháy một lẽ sống cao đẹp và thiêng liêng: tất cả vì miền Nam thân yêu.
+ Trái tim mang tinh thần lạc quan và một niềm tin yêu mãnh liệt vào ngày Bắc – Nam nối liền một dải.
→ Nhà thơ đã khéo léo tô đậm những cái “không” để làm nổi bật cái “có”, để khắc tạc chân lí của thời đại: bom đạn, chiến tranh có thể làm méo mó những chiếc xe, huỷ hoại những giá trị vật chất nhưng không thể bẻ gãy được những giá trị tinh thần cao đẹp.
10. Đánh giá nghệ thuật:
Khép lại đoạn thơ như khép lại những thăng trầm đã qua của thời kì kháng chiến hào hùng. Với một ngòi bút tài hoa, giàu chất hiện thực, giàu chất nhạc, chất họa với hình ảnh thơ sống động, độc đáo, từ ngữ mộc mạc, giọng thơ hào hùng, Phạm Tiến Duật ca ngợi những lính lái xe cùng nhau trên cùng một con đường mang tên cách mạng, tôn vinh tình đồng chí được thắt chặt bằng một sợi dây yêu thương vô hình. Hơn hết, còn là sự vĩnh viễn hóa, bất tử hóa những con người đã góp công khiến cho nước Việt Nam ta “rũ bùn đứng dậy sáng lòa”.
III. KẾT BÀI
“Bài thơ về tiểu đối xe không kính” thật sự là cuộc sống, là tấc lòng rất thực của Phạm Tiến Duật, là một tượng đài bất tử về hình tượng người lính. Đó là bức tượng đài được kết tinh từ âm hưởng bi tráng của cuộc kháng chiến. Đó là bức tượng đài được khắc tạc bằng cả tình yêu của nhà thơ đối với những người chiến sĩ cách mạng, đối với đất nước của mình. Thời gian có thể phủ bụi một số thứ nhưng có những thứ càng xa rời thời gian càng sáng, càng đẹp. Và thi phẩm tuyệt bút này là một minh chứng rõ nét cho điều đó, chiến tranh đã đi qua, đau thương cũng đã khép lại nhưng công lao cao cả của những người lính vẫn được lưu truyền ngàn đời qua bài thơ này mặc cho gió bụi thời gian. Hơn hết, đây còn là lời nhắc nhở nhẹ nhàng đối với thế hệ sau này, phải biết kính trọng và biết ơn những người đã đổ máu cho màu đỏ tươi của quốc kì được bay phấp phới trên bầu trời tự do, những người mà:
“Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước.”